20 Kasım 2025 itibarıyla İngiltere hükümeti, süresiz oturum (ILR – Indefinite Leave to Remain) kurallarını kökten değiştirecek yeni bir model için resmi danışma (consultation) sürecini başlattı.

“A Fairer Pathway to Settlement” (CP 1448) başlıklı 60 sayfalık bu belge, Mayıs 2025’te yayımlanan “Restoring Control over the Immigration System” adlı Göçmenlik Beyaz Kitabı’nın devamı niteliğinde.

Önemli bir nokta ile başlayalım:
Bunlar henüz sadece öneri. Henüz yasa değil. Şu anda yapılan tüm ILR başvuruları, mevcut Göçmenlik Kuralları’na göre değerlendirilmeye devam ediyor. Hükümet, ILR için standart bekleme süresini uzatan yeni kuralların Nisan 2026’dan itibaren yürürlüğe girmesini hedeflediğini söylüyor; ancak bu, danışma sürecinin sonucu ve Göçmenlik Kuralları’nda yapılacak değişikliklere bağlı olacak.

Bu yazıda, önerilen “earned settlement / hak edilmiş yerleşim” modelini, özellikle İngiltere’de yaşamayı planlayan veya hâlihazırda burada olan Türk göçmenler açısından, mümkün olduğunca sade ve pratik bir dille özetlemeye çalışacağım.

Bugünkü Sistem: ILR Ne Anlama Geliyor?

Mevcut durumda süresiz oturum (ILR) aldığınızda:

Göçmenlik Kuralları altında bugün yaklaşık 40 farklı rota ILR’ye götürüyor. Bunlar kabaca:

• Çalışma rotaları: Skilled Worker, Health and Care, Global Talent, Scale‑up, Innovator Founder, UK Ancestry vb.
• Aile rotaları: İngiliz veya yerleşik kişi eşi/partneri, ebeveynler ve bazı diğer akrabalar, bazı mülteci aile birleşimi rotaları.
• İnsani Koruma rotaları: Mülteciler ve insani koruma verilen kişiler.
• Diğer rotalar: 10 yıllık uzun ikamet (long residence), private life rotaları, aile içi şiddet mağdurları, dul eşler vb.

Bugünkü tipik süreler:

• Çoğu çalışma vizesinde (Skilled Worker, Health and Care, Global Talent, Ankara Anlaşması vb.): 5 yıl
• Çoğu aile rotasında: teoride 5 yıl, pratikte bazıları 10 yıllık private life / aile rotalarına kayabiliyor
• Mülteciler ve insani koruma: genellikle 5 yıl
• Uzun ikamet / private life: 10 yıl
• Bazı aile içi şiddet mağdurları ve dul eşler için: doğrudan ILR

Yani bugüne kadar temel mantık şuydu:
Belirli bir kategoride belli bir süre yasal olarak kaldınız mı, kriterleri sağlıyorsanız ILR’ye başvurabiliyordunuz. Hükümet, işte tam burada sistemin “süre odaklı” ve fazla otomatik hale geldiğini düşünüyor.

Hükümetin Yeni Yaklaşımı: “Hak Edilmiş Yerleşim” Modeli

Danışma belgesinin arka plan kısmında, 2021–2024 arasındaki yüksek göç rakamlarının önümüzdeki yıllarda ILR başvurularında ciddi bir patlama yaratacağı öngörülüyor. Burada Hükümetin argümanı kısaca şöyle:

• Süresiz oturum ve vatandaşlık bir “hak” değil, “ayrıcalık” olmalı.
• Mevcut sistem, “bu ülkede kaç yıl kaldın?” sorusuna fazla odaklı; bunun yerine
  “Bu ülkeye ne kattın, ne kadar uyum sağladın, sicilin ne kadar temiz?” sorularına bakılmalı.
• Kısa sürede çok sayıda kişiye ILR verilmesi, sosyal yardım sistemi ve kamu hizmetleri üzerinde baskı yaratıyor.

Bu nedenle hükümet, daha seçici, katkı odaklı bir modele geçmek istiyor. Amaç;

• Yüksek katkı sağlayanların ILR’ye daha çabuk gidebilmesi,
• Düşük gelirli veya kamu kaynaklarına yük getirdiği düşünülen grupların ise daha uzun beklemesi,
• Birçok sosyal yardımın da ILR’den ziyade vatandaşlığa bağlanması.

Modelin Dört Ayağı Bulunacak

Yeni sistem, dört ana sütun üzerine kuruluyor:

1- Olumlu Karakter Sahibi ve İyi Halli Olmak (Character / Suitability)

• Ciddi sabıka kaydı olmaması,
• Göçmenlik kurallarına uyulmuş olması,
• Kamu yararı (public good) açısından sorun teşkil etmemek.
  Taslakta, “sabıkalı kişilerin ILR alamaması” yönünde daha sert Eşiklerin tartışıldığı belirtiliyor.

2- Entegrasyon (Integration)

• İngilizce seviyesinin mevcut B1’den B2 seviyesine çıkarılması,
• ILR için Life in the UK Test’ini geçme şartının korunması ama daha merkezi bir unsur haline gelmesi.

3- Ülkeye Katkı (Contribution)

• Temel ölçü kazanılmış gelir, ödenen vergi ve National Insurance katkıları.
• Buna ek olarak kamu hizmetinde çalışma (örneğin NHS, devlet okullarında öğretmenlik vb.) ve gönüllü / toplum hizmeti de artı puan getirecek.

4- İkamet (Residence)

• Yine yasal ve kesintisiz ikamet şartı olacak;
• Ancak artık “sadece burada bulunmuş olmak” yeterli görülmeyecek, diğer üç sütunla birlikte değerlendirilecek.

10 Yıllık Yeni “Başlangıç Süresi”

Yeni model, “time adjustment” (zaman ayarlaması) mantığıyla çalışacak:

Çoğu rota için başlangıç noktası: 10 yıl
Bugünkü birçok 5 yıllık ILR rotasının iki katı.

Sığınma yoluyla gelen tanınmış mülteciler için başlangıç: 20 yıl
Ancak ileride çalışma veya eğitim rotalarına geçenler için bu süre düşürülebilecek.

Resettlement programlarıyla getirilen mülteciler için: 10 yıl
“Planlı” göç rotalarıyla uyumlu olacak şekilde.

Bu başlangıç süresi, aşağıda anlatacağım indirim ve artış mekanizmalarıyla kişiye göre aşağı veya yukarı çekilecek.

Herkes İçin Ortak Zorunlu Şartlar

Kaç yıl kalmış olursanız olun, ILR başvurusu yapabilmek için taslakta herkes için zorunlu olduğu söylenen üç ana grup şart var:

Karakter / Uygunluk (Suitability)

• Diskalifiye edici bir suç kaydı bulunmaması,
• Göçmenlik kurallarına uygun davranmış olmak (overstay, illegal çalışma vb. olmaması),
• Devlete karşı ödenmemiş borç olmaması: Ödenmemiş NHS borçları, Vergi borçları, Diğer bazı kamu borçları.

Entegrasyon

• İngilizce seviyesinin en az B2 olduğunu belgelemek,
• Life in the UK testini geçmek.

Katkı / Gelir

• Başvuru öncesindeki son 3–5 yıl boyunca (süre danışmaya açık), yıllık en az yaklaşık 12.570 £ brüt gelir gösterebilmek (şu anki gelir vergisi / NIC eşiğine paralel).

Taslak mantığı çok net: Bu zorunlu üç bloktan birini karşılamıyorsanız, ister 10 yıl, ister 20 yıl kalmış olun, ILR hakkı doğmuyor.

Süreyi Kısaltan Katkılar: Yüksek Gelir, Kamu Hizmeti, Gönüllülük

Danışma belgesinde, 10 yıllık başlangıç süresini kısaltabilecek bir dizi kriter tanımlanıyor. Önemli bir detay: Bu listeden aynı anda sadece en büyük indirim uygulanacak. Yani hem yüksek gelir hem C1 İngilizce ile hepsini üst üste toplayarak 1–2 seneye inmek yok.

Daha Yüksek İngilizce Seviyesi: Zorunlu seviye B2 olarak belirlenmiş durumda. Eğer kişi C1 seviyesinde İngilizce belgeliyorsa ILR sürecinde 1 yıl indirim alacak.

Yüksek Gelirliler İçin Hızlanmış Süreç
Başvuru öncesindeki son 3 yıl boyunca:

• Yıllık vergilendirilebilir geliriniz en az 50.270 £ ise: 5 yıl indirim,
• Geliriniz en az 125.140 £ ise: 7 yıl indirim.

Bu ne anlama geliyor?
10 yıllık standart rotadan 7 yıl indirim alan bir kişi, diğer şartları sağlıyorsa 3 yılda ILR’ye ulaşabilecek. Hükümet, açıkça yüksek gelirli ve yüksek vergi ödeyenleri ödüllendirmek istiyor.

Kamu Hizmetinde Çalışanlar

Belgede, özellikle kamuya doğrudan hizmet sunan meslekler için özel bir indirim öngörülüyor:

• Belirlenmiş kamu hizmeti mesleklerinde (örneğin NHS’de sağlık personeli, devlet okullarında öğretmenlik vb.) 5 yıl kesintisiz çalışmış olmak 5 yıl indirim sağlayacak.

Bu sayede, yeni sistemde aslında 10 yıl olan rota, birçok ön safta çalışan kamu personeli için yine fiilen 5 yıla inebilecek.

Gönüllülük ve Toplumsal Katkı

Taslak, yoğun ve sürekli gönüllü çalışma veya cemiyet / dernek faaliyetlerine katılım için de 3–5 yıl arası indirim öngörüyor.

Ancak burada iki kritik soru, doğrudan danışma metninde soruluyor:

• Gönüllülük tam olarak nasıl tanımlanmalı?
• Hangi belgelerle ispatlanmalı? (kurum yazıları, saat kayıtları, bağış dekontları vb.)

Yani şimdiden gönüllü faaliyete başlamak akıllıca olabilir; fakat sistemin tam nasıl puanlayacağı 2026 Nisan ayına kadar netleşecek.

Bazı Rotalar ve Aile Bağları İçin Fiilen 5 Yıllık Yol

Taslakta bazı gruplar için “indirim” mekanizması üzerinden aslında mevcut 5 yıllık rota korunuyor:

İngiliz vatandaşının eşi/partneri, ebeveyni ve çocuğu: Aile kurallarının temel şartlarını karşılıyorsa 5 yıl indirim verilecek. Yani fiilen yine 5 yılda ILR.

Hong Kong BN(O) rotasındakiler: yine 5 yılda ILR.

Global Talent ve Innovator Founder sahipleri: 3 yıllık kesintisiz ikamet sonrası 7 yıl indirim. Yani bugünkü gibi ortalama 3 yılda ILR.

Ayrıca hükümet, Global Talent / Innovator sahiplerinin aile bireylerinin de benzer şekilde 5 yıllık daha hızlı bir rota ile desteklenip desteklenmemesi konusunda görüş istiyor.

Süreyi Uzatan Faktörler: Sosyal Yardımlar, Düzensiz Giriş ve Düşük Nitelikli İşler

Model yalnızca insanları ödüllendirmiyor; bazı durumlarda ceza gibi işleyen süre uzatmaları da getiriyor. Yine burada da listeden sadece en büyük artış uygulanacak.

Sosyal Yardım (Public Funds) Kullanımı Taslakta, ILR yolunda iken public funds kullananlar için ek süre öngörülüyor:

• Toplamda 12 aydan az yardım alınmışsa: Sürece +5 yıl ekleniyor
• 12 aydan fazla yardım alınmışsa: Süreç +10 yıl daha uzuyor

Bu da şu sonucu doğurabilir:
Başlangıçta 10 yıllık bir rota, yardım kullanımına bağlı olarak 15–20 yıla çıkabilecek.

Hükümetin niyeti açık: “Kendi kendine yeten” göçmenlere öncelik vermek, yardıma ihtiyaç duyanların ise ILR’ye erişimini belirgin şekilde yavaşlatmak.

Düzensiz Giriş, Overstay ve Ziyaretçi Vizelerden Geçiş

En sert düzenleme başlıklarından biri de bu. Taslakta, normal göç yolları dışında hareket edenler için, başlangıç süresine kadar +20 yıla kadar ek süre öngörülüyor:

Kaçak giriş: Küçük botlarla Kanal’dan geçiş veya tır dorsesinde “clandestine entry” gibi yollarda +20 yıla kadar ek süre.

Ziyaretçi vizesiyle girip içeriden statü değiştirme: İlk giriş “visit visa” ile olup, sonradan çalışma/aile rotasına geçenlerde +20 yıla kadar ek süre.

6 aydan uzun overstay (izinsiz/vizesiz kalışlar): Geçmişte, izni bittikten sonra en az 6 ay kaçak kalmış olanlarda +20 yıla kadar ek süre.

10 yıllık başlangıca bu artışlar eklendiğinde,
20–30 yıla uzayan ILR rotaları teorik olarak mümkün hale geliyor.

Ayrıca taslak, bugün bildiğimiz ayrı bir “10 yıllık long residence” rotasının kaldırılacağını, uzun ikametin sadece bu yeni “zaman ayarı” sistemi içinde puanlanacağını öngörüyor.

Daha Uzun Rotalar: Düşük Nitelikli veya Düşük Ücretli İşler

Hükümet, özellikle RQF Level 6 altı (lisans seviyesinin altı) işlerde çalışanlar için daha uzun bir rota düşünüyor:

• RQF 6 altı pozisyonlarda sponsorlu çalışanlar için standart sürenin 15 yıl olması öneriliyor.
• Özellikle Health and Care vizesi ile gelen büyük gruplar, taslakta ayrı bir başlık altında ele alınıyor:
• Birçok sağlık ve bakım çalışanı için 15 yıllık bir temel süre öngörüldüğü ifade ediliyor.
• Gerekçe olarak da hem kamu maliyeti, hem de bu vizelerle gelen yüksek sayıda bağımlı aile bireyi gösteriliyor.

Bu, Türkiye’den bakım sektörü üzerinden gelenler için, ileride ILR yolunun ciddi şekilde uzaması anlamına gelebilir.

Kimler Kapsam Dışı, Kimler Özel Koruma Altında? ILR, Sosyal Yardımlar ve Vatandaşlık İlişkisi

Taslak, kimlerin bu değişikliklerden etkilenmeyeceğini de açıkça belirtiyor:

• Halihazırda ILR / settlement sahibi olanlar: Mevcut süresiz oturum statüsü geri alınmayacak (tabii ki her zamanki iptal sebepleri hariç).
• AB Vatandaşları için EU Settlement Scheme (EUSS) kapsamında settled veya pre‑settled status sahibi olanlar: Brexit Anlaşması ile korundukları için bu yeni rejimin dışında tutuluyorlar.
• Windrush kapsamında ILR alanlar.
• Koruma altındaki çocuklar ve care leavers için net bir yol ise bu danışmanın kapsamı dışında bırakılmış; bunlar için ayrıca çalışma yapılacağı söyleniyor.

ILR Artık Otomatik Olarak “Public Funds” Anlamına Gelmeyebilir

Belki de en tartışmalı önerilerden biri şu: Hükümet, ILR’ye “No Recourse to Public Funds” (NRPF) şartını ekleyebilmeyi tartışıyor.

Yani kişi süresiz oturum alsa bile,çoğu sosyal yardıma ve sosyal konuta erişimi olmayabilir, vize döneminde olduğu gibi “public funds yok” kaydı devam edebilir.

Tam sosyal yardım ve konut erişiminin, ağırlıklı olarak sadece İngiliz vatandaşlığına bağlanması gündemde.

Bugün sistemde, ILR alınca genellikle NRPF kaldırılıyor ve yardım hakkı açılıyor. Bu değişiklik, ILR’nin anlamını kökten değiştirebilecek nitelikte.

Taslak aynı zamanda şunu da ima ediyor:

Göçmen, süreç boyunca public funds kullanmışsa, yukarıda anlattığım gibi ek 5–10 yıl bekleme riski var.

Gelir ve katkı şartlarını kalıcı şekilde karşılayamayanlar için, fiilen hiçbir zaman ILR’ye ulaşamama ihtimali doğuyor.

Geçiş Dönemi ve Danışma Süreci: Hâlihazırda Burada Olanları Ne Bekliyor?

Taslak belgenin belki de en tartışmalı bölümü, geçiş hükümleri. Hükümetin başlangıç pozisyonu oldukça sert: Yeni model, şu anda İngiltere’de bulunan ve henüz ILR almamış herkese uygulanmak üzere tasarlanıyor.

Bu ne demek?

Bugün bir rotada 5 yıl sonra ILR alacağını düşünen pek çok kişi için: 10 yıllık yeni başlangıç süresi söz konusu olabilir.

Sağlık ve bakım çalışanları gibi, orta nitelikli sektördekiler için: Süreç 15 yıla çıkabilir.

Geçmişte kaçak giriş yapmış, ziyaretçi vizesiyle girip içeriden rota değiştirmiş veya uzun süre overstay etmiş olanlar için: Toplam rota 20–30 yıla kadar uzayabilir.

Şu Anda Ne Yapılabilir?

Danışma süreci devam ederken, hem İngiltere’ye gelmeyi planlayanlar hem de hâlihazırda burada yaşayanlar için makul adımlar şunlar olabilir:

• Kendi zaman çizelgenizi çıkarın: Mevcut kurallarla ne zaman ILR’ye başvurabiliyorsunuz?Önerilen modelde bu süre hangi seneye kayabilir?
• İngilizce seviyenizi güçlendirin: Hedef en az B2, mümkünse C1; Resmî sınav sonuçlarını ve sertifikaları saklayın.
• Göçmenlik ihlallerinden uzak durun. Overstay, illegal çalışma, uygunsuz vize değişimi gibi her ihlal, ileride +20 yıla varan ağır sonuçlar doğurabilir.
• Gelir, vergi ve NI kayıtlarınızı düzenli tutun: Maaş bordroları, P60’lar, self‑assessment dökümleri, NI katkı kayıtları… Bunlar gelecekte “katkı” puanlamasında en önemli deliller olacak.
• Gönüllü çalışma ve toplumsal katkı için şimdiden adım atın: Düzenli gönüllülük (okul, belediye, dernek, hayır kurumları vb.) Mutlaka belgeleyin: katılım yazıları, e‑posta teyitleri, bağış dekontları.

Bu yazı, yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır; hiçbir şekilde kişisel hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Kendi durumunuz, geçmişiniz ve planlarınız için, mutlaka uzman bir göçmenlik hukukçusundan birebir danışmanlık almanızı öneririm.